کسب درآمد بانوان در دنیای امروز، استفاده از ترکیبِ فضای مدرن و سنتی است که با ایده و خلاقیت‌های نو گره خورده است. فضا‌هایی که شاید به رسمیت نشناختن آن‌ها در جامعه، آفتی جدی در حوزه درآمدزایی و کارآفرینی ایجاد کند.
گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_زهرا پویافر مدیرعامل شرکت خلاق توسعه مهارت های دیجیتال عاج نو؛ سبک زندگی و کسب درآمد در دنیای مدرن، با هر چیزی که نوین و پیشرفته باشد، گره خورده است. صفحات مختلف اینترنت، اینستاگرام، فضای مجازی یا هر پلتفرم دیگری را که ورق بزنیم، تماشاگر هنر بانوان از بافندگی، دوزندگی، تهیه انواع غذا‌ها تا فعالیت نوآورانه، ساختن اپلیکیشن‌های مختلف و… خواهیم بود. فضایی که علاوه بر عرضه محصولات، تبلیغات و ارتباط با مشتری، می‌تواند در کنار چالش هایش، نقطه روشنی را در کسب و کار بانوان در شهر‌ها و روستا‌ها و یا هر کجای دیگر دنیا ایجاد کند. چرخه‌ای که انگار به لحاظ مالی و اقتصادی حال چندان خوبی ندارد، چراکه در سال‌های گذشته برگزاری استارتاپ‌ها و زمینه مهارت آموزی روند رو به رشدی را طی کرده، اما به دلیل تورم، تحریم و…، بسیاری از آن‌ها ورشکسته و جمع شده اند. زمینه و مهارتی که شاید سرنوشت بانوی سرپرست و خانواده‌شان که در معرض آسیب هستند نیز به آن وصل بوده و باید کمی درباره حال و روزشان جدی‌تر صحبت کنیم.
اما در پرداختن به کسب و کارهای نوین و دیجیتال، باید بدانیم که مراکز کارآفرینی و رشد، از جمله مهمترین ابزار‌های توسعه کسب و کار، به ویژه گسترش شرکت‌های کوچک و متوسط دانش بنیان محسوب می‌شوند. مراکزی که عمدتاً بر روی توسعه استارتاپ ها، شرکت‌های کوچک و موارد وابسته به آن‌ها نیز فعالیت دارند. از طرفی؛ در سال‌های اخیر رشد فزاینده این مراکز به گرد هم آوردن فکرها، اندیشه‌ها و ایده‌ها بسیار کمک کرده و موثر بوده است. از طرفی دیگر؛ منشا تحولات در حوزه‌های متعدد از جمله؛ صنایع خلاق، مهارتهای دانش بنیان و هوشمند بوده و در این میان استفاده از ابزار‌های متفاوت فناورانه، دستیابی به اقتصاد دیجیتال را در پی داشته است.
ترکیبِ کسب و کار مدرن و سنتی بانوان، وابسته به ایده و خلاقیت
اقتصاد دیجیتال وابسته به خلاقیت است و خلاقیت جنسیت نمی‌شناسد. زنان نیز می‌توانند با خلاقیت نقش موثری در اقتصاد کشور ایفاء کنند. کارآفرینان حوزه دیجیتال درواقع؛ کسب و کار‌هایی هستند که به ارائه خدمات الکترونیکی و مبتنی بر اینترنت می‌پردازند. کارآفرینانی که محصولات، خدمات دیجیتالی و آنلاین عرضه می‌کنند که نمونه‌های آن سایت‌ها و پلتفرم‌هایی ست که به ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف منجر می‌شود. همچنین اقتصاد دیجیتال و نوین، آینده اقتصاد جهانِ امروز است و این امر بر کسی پوشیده نیست. همچنین رشد اقتصادی چه به صورت نوین و چه سنتی درغیاب ۵۰ درصد از جمعیت یک کشور رخ نمی‌دهد و برای مشارکت بانوان، باید زمینه‌های کار در جامعه فراهم شود.
زهرا پویافر، کارآفرین و مدیر شرکت خلاق توسعه مهارت نرم و دیجیتال بیان کرد: نوپایی کارآفرینی زنان باعث شده است، مطالعات دقیقی از آن‌ها منتشر نشود و راهکار‌های حضور مؤثر آنان در توسعه اقتصادی و جامعه خلاق نیز به شکل جدی در ابهام باقی بماند. درواقع؛ کسب و کارهای دیجیتال با گسترش اینترنت و فناوری شکل گرفته و باعث رشد سریع کسب و کارهای مدرن و سنتی شده است. مسئله‌ای که نیاز به آموزش تخصصی، تعریف اساسی و شناخت معایب و مزایا در ابعاد مختلف دارد.
وی ادامه داد: نکته حائز اهمیت در بخش‌های آموزشی، برقراری ارتباط مستمر با مشتریان، آگاهی و سهولت در فروش محصولات، بررسی رقبا و… است که از جمله موارد مهم در توسعه و موفقیت کسب و کارهای دیجیتال به شمار می‌رود. همچنین راه اندازی کسب و کار دیجیتال مستلزم دانش و تخصص می‌باشد و در قدم اول باید کسب و کارها را بر اساس علایق و مهارتهای فردی بنیانگذاری کرد و پله بعد مهارت آموزی کلی است که باید مراکز با جدیت به آن‌ها پرداخته و در اولویت قرار دهند.
پویافر گفت: بازاریابی یا مهارت فروش در فضای دیجیتال و تولید محتوای تخصصی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چراکه راه اندازی کسب و کار دیجیتال الزاماً نیازمند سرمایه و فضای فیزیکی نیست. بلکه آشنایی با ابزار‌های این نوع کسب و کارها، مهارت برقراری ارتباط با مشتری به توسعه و رشد آن‌ها کمک می‌کند. چه بسا کسب و کارهای دیجیتال موفق امروز، از منزل و کسب و کار خانگی شروع شده و اکنون همان افراد کارآفرینان بزرگ در زمینه دیجیتال هستند.
همچنین وی درباره رابطه بین کسب و کار مدرن و خانگی گفت: دیجیتالی شدن، تاثیر بسیاری بر مشاغل خانگی گذاشته و باعث تغییر آن‌ها شده است. بانوان هنر دست خود و محصولات مختلف را تولید و در فضای مجازی عرضه می‌کنند. همچنین در هر کجا که باشند، دستیابی به مشتریان و آگاهی بخشی به آنان نیز سهولت پیدا کرده و در پی آن افزایش فروش نیز از موارد تحول مشاغل خانگی است. همچنین برای دستیابی به استقلال اقتصادی و افزایش مشارکت بانوان، توجه به مشاغل خانگی ضروری است و انتظار می‌رود نهاد‌های دولتی متولی، بخش‌های خصوصی و سمن‌ها به تکمیل زنجیره ارزش آن‌ها اهتمام جدی داشته باشند.
درواقع؛ کارآفرینی دیجیتال حاصل تغییر نگاه و مفهومی است که ناشی از ورود فناوری به کسب و کارها است. همچنین نیازمند گرد هم آمدن افراد متخصص همدل و همراه در کنار هم است. کارآفرینی زمانی موفق است که شبکه‌ای از افراد با حس مسئولیت اجتماعی و با نگاه رشد جمعی و با دارا بودن دانش تخصصی گرد هم آمده و برای حل مشکل و مسائل، نهایت تلاش خود را به کار گیرند. کسب و کارهای دیجیتال و فناورمحور نیز از این قاعده مستثنی نیستند و اگرچه نیازمند سرمایه آنچنانی و حضور فیزیکی نیست، اما تعهد و تخصص افراد منجر به توسعه، رشد و اعتماد می‌شود.
مدیر شرکت خلاق توسعه مهارت نرم و دیجیتال گفت: ورود به دنیای کسب و کار دیجیتال همانند همه‌ی کسب و کارها، چالش‌هایی دارد که مهمترین آن عدم دانشِ تخصصی است. هر کسب و کاری برای بقا می‌بایست استراتژی‌های خود را مشخص کند. شناسایی بازار هدف، چگونگی فروش و عرضه محصولات، زیر چتر امنیت فضای مجازی از اهمیت خاصی برخوردار است. نکته این است که به طور مثال؛ در جوامع روستایی به دلیل نداشتن آگاهی کافی و بهره مندی تکنولوژی و فضای دیجیتال، گاهی شاهد وارد شدن به مسیر آسیب‌های اجتماعی و انواع کلاهبرداری‌ها هستیم. توجه به آموزش کسب و کار دیجیتال به شکل مجازی در شهر‌ها و روستا‌ها باعث تحول جدی در اقتصاد روستا‌ها و به تبع آن کشور خواهد شد و بر ما پوشیده نیست که روستا‌ها و کسب و کار بانوان ظرفیت‌های بسیاری در حوزه مشاغل خانگی، سنتی و طبیعی دارند.
نقش بانوان در مدیریتِ زندگی فردی و کسب و کارِ مدرن و مجازی
نقش بانوان در توسعه و گسترش کسب و کار‌هایی در سال‌های اخیر پر رنگ‌تر شده و مشارکت اقتصادی زنان در قالب فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی در مشاغل خانگی و نیز مشاغل خارج از خانه پدیده‌ای اجتماعی_اقتصادی را شکل داده است. هرچند بانوان همواره فرصت‌های شغلی کمتری در کشور‌های در حال توسعه کشور دارند، اما این موضوع توانمندی آنان را زیر سوال نبرده و چه بسا بسیاری از بانوان، توان مدیریت و حل مسئله بالایی در فضای کار، کارآفرینی و کارفرمایی دارند.
پویافر درباره برخی آسیب‌ها اظهار کرد: کارآفرینی بانوان در کشور بسیار تحت تاثیر مسائل اجتماعی و عوامل محیطی مخصوصا دیدگاه جنسیتی می‌باشد. همچنین آگاهی نداشتن زنان از حقوق فردی، خانوادگی، اجتماعی و حرفه‌ای و نیز عدم حضور در تشکل‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حرفه‌ای باعث از دست دادن و بعضاً ناتوانی آنان در موقعیت‌های شغلی مناسب و متناسب شده است. در این راستا برخی نهاد‌ها و مراکز در جهت آشنایی بانوان با حقوق فردی و اجتماعی‌شان اقدامات ارزشمندی را انجام داده اند. اما برای از بین بردن دیدگاه منفی فرهنگی که تفکرات نابرابر را به وجود می‌آورد، بانوان راه زیادی را باید پشت سر بگذارند. در این صورت شاهد میزان مشارکت بیشتر بانوان در صحنه‌ی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خواهیم بود. همچنین نرخ بیکاری زنان تحصیلکرده رو به افزایش است و رهایی از این وضعیت و کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از بیکاری و بی مهارتی، نیازمند همت جمعی و مسئولیت اجتماعی می‌باشد که قطعا دست یاریگر، حمایت دولت و قانونگذاری اساسی را می‌طلبد.
وی افزود: بانوان همانگونه که مدیریت آموزش و تربیت فرزندان، مدیریت هزینه، اقتصاد منزل و رسیدگی به امورات خانه و همسرداری را به نحو احسن انجام می‌دهند، توان برقراری تعادل بین کار و زندگی را به خوبی دارند. کمتر بانوی کارآفرینی را در حوزه دیجیتال و مجازی می‌بینیم که از مدیریت زندگی و خانه خود گلایه کند. چرا که بستر مجازی به آن‌ها این اجازه را می‌دهد که در عین حضور در منزل، کسب و کار خود را نیز بدون حضور فیزیکی و زمان مشخص مدیریت کنند. همچنین این حس تعامل در نهاد خانواده، به شکل گیری کسب و کار موفق خانگی و یا حتی موفقیت بیشتر کار خارج از منزل مادر کمک می‌شود و در بسیاری از خانواده‌ها تقسیم وظایف و مشارکت بین اعضا حرف اول را می‌زند که باید فرهنگ سازی جدی در این زمینه صورت گیرد.
رسمیت نداشتن، حلقه مفقوده کسب و کار دیجیتال
پویافر تأکید کرد: نهاد‌های دولتی و خصوصی متعددی به حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های خلاق پرداخته اند. نهاد‌هایی که بخش علمی و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، شتابدهنده‌ها را شامل می‌شود. اما انتظار می‌رود دولت به شکل کلان تر، نقش تسهیلگرِ فضای کسب و کاررا داشته باشد. متاسفانه باید گفت دولت بنگاه داری می‌کند، چراکه کسب و کار نوپای بانوان برای شکل گیری و به ثمر نشستن، نیازمند مدت و دوره‌ای می‌باشد، اما در شرایط فعلی اقتصادی، کسب و کارها این‌چنینی زیر بار مصوبات مالی از بین می‌رود و قاعدتاً حمایتی از سوی دولت دریافت نمی‌کند.
وی در پایان صحبت‌هایش گفت: اخیراً بعضی از نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها بر اساس رسالت ذاتی خود به تسهیلگری در حوزه کسب و کارهای نوپا پرداخته اند. به طور مثال؛ وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات با طرح نوآفرین در مواردی بسترحمایتی از کسب و کارهای فناورانه را مهیا ساخته است. اما حلقه‌ی مفقوده‌ی کسب و کارهای دیجیتال، به رسمیت شناختن این گونه فعالیت‌ها ازجانب مراکز، نهاد‌ها و دولت می‌باشد. چالش‌های فراوانی که به دلیل عدم قانونگذاری و نیز عدم مصوبات مربوط به تسهیلگری و حمایتی از آن‌ها می‌باشد.
اما با وجود تمام چالش ها، دختران و بانوان با انگیزه به دنیای کسب و کارهای نوین ورود کرده اند و از تکنولوژی به عنوان مهمترین ابزار توسعه کسب و کار حتی در دورترین نقاط کشور بهره می‌برند.
