امروزه اگر به سراغ اغلب مدیران کشور بروید و معنای «فناوری» را طلب کنید، پاسخ آنان شاید در این جمله ها خلاصه شود: «ما یا تجهیزات مورد نیاز را خود می سازیم و یا می خریم؛ در صورت اول، دارنده فناوری در این زمینه هستیم و در صورت اول، دارنده فناوری در این زمینه هستیم و در صورت دوم با خرید تجهیزات لازم، انتقال فناوری کرده ایم. آری تصور عمومی جامعه صنعتی و علمی ما از فناوری، چیزی جزماشین آلات نیست. ولی آیا به راستی این گونه است؟
فناوری (تکنولوژی) شیوه و شگرد ساخت و کاربرد ابزار، دستگاهها، مادهها و فرایندهایی است که گره گشای دشواریهای انسان است. فناوری یک فعالیت انسانی است و از همین رو، هم از دانش و هم از مهندسی دیرینه تر است.
بر این پایه واژه فناوری اغلب به نوآوریها و نوابزارهایی اشاره دارد که از اصول و فرایندهای تازه یافتهٔ دانشی بهره میگیرند. از این رو مقوله فناوری ممکن است در بدو مواجهه عجیب و محیر العقول جلوه کند. لیکن چنین نیست. حتی نوآوریهای بسیار کهن مانند چرخ هم نمونههایی از فناوری بوده و به شمار میروند. از مصداقهای فناوری نزد قدما فوت کوزهگری بودهاست.
فناوری همان تسلط و تبحر انجام کار است، فناوری توانایی انجام کار در تمامی سطوح و زمینهها است. یعنی طراحی، ساخت، استفاده، تعمیر و نگهداری و تحقیق و توسعه و غیره میباشد.
امروزه بسیاری از فناوریها در نتیجه پژوهش به دست میآیند و پژوهشگاههای فناوری زیادی در سراسر جهان بر پا شدهاست. تکنولوژی به معنای اصلی حداکثر استفاده از کمترین امکانات موجود میباشد.
فناوری به معنی کاربرد منظم معلومات علمی و دیگر آگاهیهای نظامیافته برای انجام وظایف علمی است.
فناوری را میتوان کلیه دانشها، فرآیندها، ابزارها، روشها و سیستمهای به کار رفته در ساخت محصولات و ارائهٔ خدمات تعریف کرد.
فناوری کاربرد عملی دانش و ابزاری برای کمک به تلاش انسان است.
یونیدو فناوری را کاربرد علوم در صنایع با استفاده از رویهها و مطالعات منظم میداند.
بسیاری از کسب و کارها از فناوری استفاده میکنند تا در صف رقابت باقی بمانند، آنها با استفاده از فناوری محصولات و خدمات جدید خلق میکنند؛
همچنین همین کسب و کارها از فناوری استفاده میکنند تا آن محصولات و خدمات را به موقع به دست مشتریانشان برسانند. شرکتهای تولید کنندهی گوشی همراه نظیر اپل و سامسونگ نمونههایی خوب هستند، این دو شرکت الکترونیکی برای خلق گوشیهای هوشمند جدید و دیگر دستگاههای الکترونیکی و برای ماندن در رقابت از بالاترین سطح فناوری استفاده میکنند. این لبهی رقابتی از طریق به کار گیری فناوری پیشرفته حاصل میشود.
پیشرفت فناوری
فناوری پویا است؛ دائما به بهبود و اصلاح ادامه میدهد؛ زیرا نیازها و درخواستهایمان از فناوری دائما در حال تغییر هستند. از عصر صنعت (انقلاب صنعتی) به عصر اطلاعات منتقل شدهایم. در طول عصر صنعت، شرکتهایی با مجموع سرمایهی زیاد دارای نیرویی بالقوه برای به کار گیری ابزار فناورانهی گرانقیمت بودند تا به مزیت رقابتی دست یابند؛ کسب و کارهای کوچک در این زمینه دارای نیروی بالقوهی کمتر بودند زیرا آنها توانایی مالی خرید ابزارهای فناورانهی تولیدی یا پردازندهی گرانقیمت را نداشتند. ولی پیشرفت در زمینهی فناوری محیط اقتصادی جدیدی خلق نمود که وابسته به اطلاعات بود و به همین دلیل این عصر را “عصر اطلاعات” مینامیم؛ عصر اطلاعات محیط کاری متفاوتی را فراهم نمود و این مسئله به کسب و کارهای کوچک کمک کرد در بازارهای به شدت رقابتی بتوانند به جایگاهی برسند.
انواع و نمونههای فناوری
الف. فناوری ارتباطات:
سامانهای است که برای انتقال اطلاعات یا دادهها از مکانی به مکان دیگر یا فردی به فرد دیگر از ابزارهای فنی استفاده میکند. ارتباطات برای مقاصد بسیاری استفاده میشود؛ از آن برای انتقال ایدهها، مبادلهی اطلاعات و بیان هیجانها استفاده میشود. انسانها برای برقراری تماس با دوستان و خانواده از ابزارهای فناوری اطلاعات نظیر گوشیها، رایانهها، رایانامهها (ایمیلها)، دورنگار (فکس)، و ابزارهای پیام رسان متنی استفاده میکنند، آنگاه، کسب و کارها نیز از ابزارهای فناوری اطلاعات برای تسهیل در گردش اطلاعات در محل کار، کمک به تصمیمگیری، بر طرف کردن نیازها و درخواستهای مشتریان، ترویج خدمات یا محصولات جدید به مصرفکنندههای مورد هدف و بسیاری دیگر استفاده میکنند.
ب. فناوری ساخت و ساز:
مطالعهی روشها و تجهیزاتی پیشرفته که میتوانند برای ساخت انواع سازهها استفاده شوند. در فرایند ساخت و ساز دو نوع سازه ساخته میشود؛ که شامل ساختمانها و سازههای مهندسی عظیم هستند. در ساخت و ساز از اقدامات فناورانهی گوناگون برای بنا کردن سازه در موقعیت معین استفاده میشود. امروزه، استفاده از ابزارهای فناورانهی ساخت و ساز نظیر تراکتورهای سنگین برای آمادهسازی زمین به منظور انجام کارهای ساخت و ساز، نرمافزار طراحی رایانهای برای خلق طرحهای سازهها در رایانه و با قالب سه بعدی، و استفاده از فناوریهای ساخت و ساز گوناگون برای پوشش سازهها و نصب امکانات رفاهی در پیشرفت ساختمانهای مسکونی و همچنین ساختمانهای تجاری به انسان کمک کرده است.
پ. فناوری کمکی:
نوعی از فناوری است که توسط آدمهایی استفاده میشود که دچار ناتوانیهای جسمی هستند؛ این تکنولوژی برای انجام وظایفی خاص استفاده میشود که انجام آنها برای این قبیل افراد سخت یا غیرممکن به نظر میرسد. اصطلاح “کمکی” یعنی یاری دادن یا فراهم کردن یک دست اضافی است. از فناوری کمکی در مدرسههای مخصوص کودکان اوتیسم، برای کمک به این دانشآموزان استفاده میشود؛ همچنین این فناوری برای کمک به آدمهایی که دچار ناتوانیهای حرکتی هستند به کار میرود؛ نرمافزارهای بازشناسی گفتار به آدمهایی که نمیتوانند برای استفاده از رایانه با صفحه کلید تایپ کنند کمک مینمایند و غیره و غیره. به کمک پیشرفتهای فناوری، اکنون از فناوریهای کمکی گوناگون برخوردار هستیم که در انجام هر کاری که ممکن است دشوار به نظر برسد به ما کمک میکنند.
ث. فناوری پزشکی:
نوعی تکنولوژی است که برای بهبود و افزایش طول زندگی انسان استفاده میشود. فناوری پزشکی درد و آسیب بیماران را کاهش میدهد. کشورهای توسعه یافته از فناوری پزشکی در سامانههای مراقبتهای بهداشتی بهره میگیرند، و همین مسئله به خوبی توجیح میکند چرا طول عمر آدمها در کشورهای توسعهیافته بیشتر از کشورهای در حال توسعه است. فناوری پزشکی برای تشخیص عفونتها، درمان بیماریها و انجام پژوهشهایی دربارهی بیماریهای گریبانگیر انسان استفاده میشود.
ج. فناوری اطلاعات:
فناوری اطلاعات مجموعهای از ابزارهای سختافزاری و نرمافزاری است که برای ذخیرهی اطلاعات استفاده میشود. ابزارهای فناوری اطلاعات به فراهم کردن اطلاعات مناسب برای آدمهای مناسب در زمانهای مناسب کمک میکند. دانشورزان در سازمانها برای تکمیل وظایف گوناگون از فناوری اطلاعات استفاده میکنند؛ و این وظایف شامل انتقال اطلاعات برای تسهیل تصمیمگیری در سازمان، بهبود خدمات مشتری و بسیاری موارد دیگر میشوند. در این عصر اطلاعات، مدیریت سامانههای اطلاعاتی برای اطمینان از دقت و کارایی امور بسیار حائز اهمیت است. موسسات مالی بزرگ نظیر بانکها از فناوری اطلاعات برای انجام تمام عملیات مربوط کسب و کارها و همچنین ارائهی خدمات به مشتریان استفاده میکنند.
چ. فناوری سرگرمی:
فناوری سرگرمی فرایند استفاده از اجزای فناوری گوناگون برای خلق تجربههای سرگرمکننده است. از آنجا که مبحث سرگرمی بسیار گسترده است، هر فرد به شیوهی خودش سرگرم میشود. از تکنولوژی برای ساخت سالنهای نمایش، خلق بازیهای رایانهای، توسعهی سامانههای موسیقی و بسیاری موارد دیگر استفاده میشود. فناوری سرگرمی شامل چیزهایی نظیر تصویر، صوت، خودکارسازی )اتوماسیون)، پویانمایی (انیمیشن)، ساخت انواع سنهای نمایش و موسیقی، شبیهسازیهای رایانهای، محیطهای تعاملی و بسیاری موارد دیگر میشود.
ح. فناوری کسب و کار:
نوعی تکنولوژی که از ابزارهای سختافزاری و برنامههای نرمافزاری گوناگون تشکیل شده است و برای ادارهی کسب و کار و ارتقای عملیات کسب و کاری گوناگون استفاده میشود. بسیاری از کسب و کارها برای رشد کردن و گسترش یافتن از تکنولوژی استفاده میکنند. کسب و کارهای کوچک همواره از فناوری در خلق راههای جدید برای رقابت با شرکتهای بزرگ و با سابقه استفاده میکنند. برخی فناوریهای کسب و کاری میتوانند یک شرکت کوچک را تا حدودی مانند یک شرکت بزرگ جلوه دهند و این عامل میتواند به کسب و کارهای کوچک کمک نماید در بازار رقابتی برای خود جایگاهی بیابند.
خ. فناوری آموزشی:
نوعی فناوری که با خلق و مدیریت منابع و فرایندهای فناورانهی گوناگون به دنبال بهبود عملکرد است. فناوری آموزش، رشتهای دانشگاهی است که افراد را برای کسب دانش و درکی عمیقتر آماده میسازد؛ به آنها کمک میکند، یاد بگیرند چگونه از طریق پژوهش، طراحی، ارزشیابی، و به کار گیری نتایج آنها برای مشکلات راهحل بیابند. تکنولوژی آموزشی به بهبود نحوهی یادگیریمان کمک میکند؛ برخی مزایای تکنولوژی آموزشی عبارت هستند از:
الف. انگیزه دادن به دانشآموزان و ترغیب افراد به یادگیری
ب. آسان کردن دسترسی افراد به مواد آموزشی
پ. کمک به دانشآموزان برای یادگیری موضوعات و زبانهای جدید از راه بازیوار سازی درسها
چه تفاوتی میان فناوری و علم وجود دارد؟
فناوری را نمیتواند علمِ کاربردی تلقی کرد؛ هر دوی آنها، فناوری و علم، با یکدیگر دارای رابطهای تنگاتنگ هستند، ولی در بسیاری موارد نیز با هم فرق میکنند. تکنولوژی دنیای ساخت انسان را توسعه و تبیین میکند؛ و شامل توسعه، پردازش، و مدیریت میشود؛
در حالی که
علم به تبیین دنیای طبیعی میپردازد؛ علم به روششناسی سامانمند اشاره دارد که برای جمعآوری اطلاعات دقیق دربارهی حقیقت مشترک به کار میرود. در طول فرایند جمعآوری این اطلاعات، از ابزارهای فناورانه استفاده میشود. برای نمونه، میکروسکوپها ابزاری زیستشناختی هستند که میتوانند برای مطالعهی حقایقی خاص دربارهی هر چیز در زندگی به کار روند.
دانش علمی از طریق مشاهداتی مجزا جمعآوری میشود. دانشمندان میتوانند از طریق این اطلاعات جمعآوری شده و با استفاده از ابزارهای فناورانه به بیان علل وقوع پدیدهها بپردازند و همهی این فرایندها را میتوان پژوهش نامید.
ما هر دوی اینها – فناوری و علم – را در کنار یکدیگر به کار میبریم، به همین خاطر نیز این دو را به عنوان دو واژهی هممعنی اشتباه میگیریم. علم دانش دنیا طبیعی است در حالی که فناوری دنیای ساخت انسان است که با پردازش، توسعه، و مدیریت تعیین میشود.
فواید و زیانهای فناوری کداماند؟
فناوری خوب است، زیرا نحوهی انجام کارها را در زندگی روزمرهمان آسان میکند، با وجود این، چنانچه فناوری به شکلی نادرست به کار گرفته شود، از طرق مختلف میتواند زیانآور باشد. فناوری توسط انسانها ایجاد میشود، بنابراین میتوانیم با استفاده از آن تقریبا همهی وظایفمان را به انجام برسانیم؛ فناوری باعث میشود غیرممکن ممکن به نظر برسد.
َ
